Mediaverslaving onder jongeren: "Wat velen missen is avontuur"

Steeds meer jongeren vrezen dat ze mediaverslaafd zijn. De beste preventie is "het leven zo kleurrijk en divers mogelijk te houden", vertelde Dominik Batthyány, directeur van het Instituut voor Gedragsverslavingen en Verslavingsonderzoek aan de Sigmund Freud Universiteit in Wenen, aan de APA. Zijn vereniging Ergon biedt kinderen en jongeren gratis therapiemogelijkheden en ervaringsgerichte educatieve groepsprogramma's aan, zoals spelletjesmiddagen of vechtsporttrainingen. Velen, zegt hij, missen avontuur.

De psychosociale hulpdienst "Rat auf Draht" meldde vorig jaar een toename van 70 procent in het aantal consulten over overmatig mediagebruik onder adolescenten. Velen vragen zich af of de tijd die ze besteden aan online games en sociale media al onder verslaving valt, meldde "Rat auf Draht" in juni. Volgens een Oostenrijkse studie voor "Mental Health Days", eerder dit jaar gepubliceerd, brengen de ondervraagde tieners, met een gemiddelde leeftijd van 14 jaar, gemiddeld vier uur per dag door op hun smartphone. Schermtijd alleen bepaalt echter niet of iemand verslaafd is aan media, legde Batthyány uit.

Volgens de psychotherapeut is de functie cruciaal: als bijvoorbeeld een smartphone of online gamen wordt gebruikt om negatieve gedachten kwijt te raken of om beter met moeilijke situaties om te kunnen gaan, dus als "een soort zelfmedicatie waarmee ik mezelf kan verdoven of tekorten kan compenseren", dan wordt het "problematisch" als mediagebruik de primaire strategie wordt om problemen op te lossen.

Overmatig gedrag, zoals wanneer jongeren de hele nacht computerspelletjes spelen, verlies van controle en negatieve effecten op andere levensgebieden, zijn ook tekenen van verslaving. Typische voorbeelden, aldus Batthyány, zijn kinderen die slechter presteren op school of andere hobby's, en vrienden die een minder belangrijke rol spelen. "Het belang van het spel wordt volledig overdreven." Als meerdere van deze criteria van toepassing zijn en langer dan twaalf maanden aanhouden, wordt dit beschouwd als verslavend gedrag.

Volgens de psychotherapeut lopen mensen met de diagnose ADHD, autisme, depressie of angst een bijzonder groot risico op een mediaverslaving. "Het komt vaak voor dat mediagedrag voortbouwt op bestaande problemen – als een probleemoplossingsstrategie." Hoe vaker deze probleemoplossingsstrategie wordt gebruikt, hoe zwakker andere bestaande strategieën worden. "Daarom is het zo belangrijk om te proberen het leven van mensen zo kleurrijk en divers mogelijk te houden. Om ervoor te zorgen dat er genoeg is dat hen interesseert en vreugde brengt. Dat is de beste vorm van preventie."

Het is moeilijk in te schatten hoeveel mensen in Oostenrijk mediaverslaafd zijn, omdat er geen valide studies zijn, aldus de expert. Er is echter veel veranderd sinds de komst van de smartphone, omdat mensen het apparaat altijd bij zich kunnen hebben en er veel meer mogelijkheden en toepassingsgebieden zijn. "Hierbij moeten we altijd onderscheid maken: is een kind er echt verslaafd aan, of heeft het gezin nog geen kader voor smartphonegebruik gevonden?" Dat laatste kan tot conflicten leiden als ouders kinderen straffen of belonen met mediatijd.

Maar begrip ontbreekt vaak: vroeger onderbraken moeders en vaders een voetbalwedstrijd van hun kinderen niet als het eten klaar was, illustreerde Batthyány. Dit komt vaker voor bij een computerspel. "Kinderen en jongeren moeten ook leren hoe ze zelfstandig met media om moeten gaan en hun grenzen kennen. Maar ik vind het nog steeds belangrijk om een ​​kader te hebben dat beschermt, veiligheid biedt en richting geeft," zei hij. Dit kader verschilt van gezin tot gezin en kan soms wat relaxter zijn, zoals nu het geval is tijdens de zomervakantie. Maar net zoals variatie belangrijk is in een gezonde voeding, zouden kinderen en jongeren ook in hun vrije tijd veel verschillende dingen moeten doen.

Problematisch mediagebruik bij kinderen en adolescenten – en ook bij volwassenen – wordt behandeld in de polikliniek van de Sigmund Freud Privé-Universität in Wenen met behulp van gesprekstherapie. Er zijn ook zelfhulpgroepen, zowel online als fysiek. Samen met een collega richtte Batthyány de vereniging Ergon op, waarvan de diensten worden ondersteund door het Weense Bureau voor Verslavings- en Drugscoördinatie en die gratis therapie bieden aan kinderen, adolescenten en volwassenen.

Naast psychiatrische diagnostiek om vast te stellen of er andere psychische problemen aanwezig zijn, zijn er ook groepsprogramma's voor kinderen en jongeren. Tijdens spelmiddagen en vechtsporttrainingen leren kinderen "zichzelf te voelen, grenzen te stellen, op anderen te letten en samen plezier te hebben." Want "dat is wat velen missen: avontuur."